Bij de planning van toekomstige evenementen moet rekening worden gehouden met de mogelijke maatschappelijke nasleep van de Corona-pandemie.
Een kommentaar van Dr. Johannes Wamser & Marcel Hagens.
Hoewel Sars-Cov-2 nog steeds een ernstige ziekteverwekker is die op lange termijn bij ons zal blijven, keert de normaliteit beetje bij beetje terug in ons dagelijks leven. De maskerplicht is op veel plaatsen opgeheven en de quarantaine- en isolatievoorschriften zijn versoepeld.
Er zijn ook weer mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding. Concerten en festivals kunnen weer op volle toeren gaan draaien, net als theaters, sporthallen en stadions. En dan is er nog de lente. Je kunt weer buiten iets doen met vrienden.
Het kwam dan ook als een schok toen de thuiswedstrijd van VfL Bochum tegen Borussia Mönchengladbach 18 op maart 2022 gestaakt werd vanwege het gooien van een beker, waarbij een grensrechter een kneuzing van de schedel en een whiplash opliep. VfL Bochum heeft op het incident gereageerd door de videobewaking uit te breiden zodat dergelijke overtreders in de toekomst beter geïdentificeerd kunnen worden. Daarnaast werd een verscherping van de sancties (bv. stadionverboden) aangekondigd en een beroep gedaan op de persoonlijke verantwoordelijkheid en de sociale controle bij de fans.
Aangezien er naast het bekergooien nog andere observaties van de club waren, alsook opmerkingen van talrijke stadionbezoekers over een "agressievere sfeer op de tribunes", stelden de verantwoordelijken bij VfL Bochum zich de vraag: Is er hier misschien sprake van een grotere uitdaging die verder gaat dan dit specifieke geval?
Een alleenstaand geval in de Bundesliga?
Nauwelijks - per slot van rekening hebben er tijdens het lopende Bundesliga seizoen in andere stadions soortgelijke incidenten plaatsgevonden: Leverkusen, Bremen, Schalke, Bielefeld en Hamburg, om er maar een paar te noemen. Bovendien liepen de spanningen op de tribunes ook op tussen de supporters van de van dezelfde club. Zijn dit voetbal-specifieke fenomenen? En waarom nu?
Dit alles heeft geleid tot een professionele uitwisseling tussen VfL Bochum en WB Risk Prevention Systems, met als doel gegevens en ervaringen uit andere gebieden en andere regio's te verzamelen om een beter inzicht te krijgen in de huidige ontwikkelingen.
Verschillende soorten gebeurtenissen werden geanalyseerd:
- Sport: Voetbal, Basketbal, Handbal, American Football
- Cultuur: Concerten en festivals
- Algemene vrije tijd: "Uitgaansgebieden", historische stadscentra en parties
- Evenals verschillende regio's: Duitsland, Nederland, België, Oostenrijk, Zweden, Australië, VS en VK
Persberichten en informatie op websites van clubs, in fora en onderzoeksrapporten werden onderzocht. Bovenal werden verscheidene kwalitatieve interviews met deskundigen gehouden in de vorm van vertrouwelijke gesprekken met organisatoren van evenementen en betrokken dienstverleners (bv. beveiliging, marketing bureau's) binnen en buiten Duitsland.
De resultaten van onze analyse
- Sinds de Coronapandemie is er wereldwijd een sterke toename van vergelijkbare misdrijven bij allerlei evenementen of overal waar mensen in groepen samenkomen. Het is dus geen "Bochum" of een "Duits" verschijnsel. Om maar een paar voorbeelden te noemen van voetbalevenementen in de buurlanden:
- 16.10.2021 Waregem (B): Rellen tussen fans
- 17.10.2021 Mechelen (B): Rellen tussen fans
- 19.10.2021 Genk (B): Rellen tussen verschillende groepen fans bij een wedstrijd van de UEFA Youth League
- 19.10.2021 Brugge (B): Het aanvallen en inslaan op bezoekende fans van alle leeftijden
- 30.10.2021 Maastricht (NL): Wedstrijd gestaakt wegens vechtpartijen op de tribunes
- 04.03.2022 Arnhem (NL): Wedstrijd gestaakt vanwege bekergooien en andere gewelddadige incidenten
- 07.03.2022 Wenen (A): Racistische rellen
- Soortgelijke incidenten doen zich steeds vaker voor bij andere sportevenementen, zoals
19.03.2022 Hasselt (B): Kickbokstoernooi afgebroken vanwege vechtende groep fans
- Natuurlijk waren er al vergelijkbare rellen voor Corona. De betrokken clubs klagen echter over een duidelijke toename van kwantiteit en intensiteit. Het is verbazingwekkend dat sommige betrokkenen al heel lang clubleden of seizoenkaarthouders zijn die nog nooit de aandacht hebben getrokken en die zich nu hebben laten verleiden tot "atypische" agressie.
- Het is ook geen verschijnsel dat zich beperkt tot sportevenementen (voorbeelden: "Geweld in de oude binnenstad van Düsseldorf", "Geweld tegen hulpverleners", "Meer gewonden bij muziekfestivals", "Groeiende agressie tegen artsen", "Groeiend geweld binnen gezinnen"). Onderzoekers uit Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Australië hebben onlangs, onafhankelijk van elkaar, een sterk toenemend aantal seksueel getinte incidenten op festivals beschreven.
- Deskundigen (her)kennen (helaas) het mechanisme van toenemend intermenselijk geweld in tijden van crisis. De WHO heeft er reeds bij het begin van de Corona-pandemie in juni 2020 op gewezen dat het verband tussen de neiging tot geweld en crises "goed gedocumenteerd" is. Talrijke commentaren van specialisten in psychiatrie en psychotherapie die de laatste twee jaar over dit onderwerp zijn gepubliceerd, onderstrepen dit verband (bijv. Dr. Andreas Hagemann, medisch directeur van de Röher Parkklinik in Eschweiler bij Aken, die gespecialiseerd is in psychosomatiek).
Simpel gezegd: sociaal isolement in combinatie met angst voor de toekomst, meer zorgen, onzekerheden en alcoholgebruik maken dat het lontje voor veel mensen veel korter is geworden. Boosheid en prikkelbaarheid zijn typische reacties op langdurige angsten. Het valt dan ook te vrezen dat het aantal escalerende conflictsituaties zal blijven toenemen.
- Tendensen die reeds vóór Corona als steeds problematischer werden ervaren (bv. toenemende bereidheid tot het gebruiken van geweld onder jongeren), lijken door Corona nog te zijn verergerd.
Wat betekent dit voor toekomstige evenementen vanuit het oogpunt van risicopreventie?
Er moet rekening gehouden met het feit dat in de nabije toekomst het risico van incidenten/aanvallen/fysieke woordenwisselingen bij allerlei soorten evenementen aanzienlijk groter zal zijn dan vóór Corona.
Dit zal niet alleen gevolgen hebben voor sport, maar in feite voor elke soort bijeenkomst van grotere groepen mensen (voorbeeld: bij de recente "herstart" van een jaren '90-feest in het Duitse Nordrhein Westfalen was er een uitzonderlijk hoog aantal mishandelingen, met daders verspreid over het hele leeftijdsspectrum. De jongste arrestant was 17, de oudste 57 jaar oud).
Daarom moeten bestaande beveiligingsconcepten worden aangepast.
Dit houdt ook in dat mogelijke "aanjagers/katalysatoren" zorgvuldig moeten worden overwogen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om situaties waarin grote frustraties in een kleine ruimte aanleiding kunnen geven tot geweld (zoals extreme vertragingen bij de ingang), provocaties (b.v. door andere groeperingen) en overmatig gebruik van drugs en alcohol.
Bij de planning van veiligheidsconcepten moet er rekening mee worden gehouden dat Corona ook heeft geleid tot personele veranderingen bij alle dienstverleners in de evenementensector. Een van de vele voorbeelden:
Aangezien er tijdens de Coronapandemie nauwelijks grote evenementen plaatsvonden, verloor de security branche veel (ervaren) werknemers. Gevolg: Jongere en onervaren werknemers worden nu geconfronteerd met meer gewelddadige bezoekers. In een "brandbrief" van de Duitse concert en evenementenindustrie van februari 2022 wordt erop gewezen dat veel evenementen wegens personeelsgebrek zelfs helemaal moesten worden afgelast. De auteurs waren Dr. Berend Koll (HKES GmbH, Deichbrand Festival), RA Martin Reitmaier (Argo Konzerte GmbH, Rock im Park Festival), Axel Schulz (muziekmanager, concertpromotor).
De Russische inval in Oekraïne zal ook het risico van gewelddadige confrontaties in West-Europa verder doen toenemen, hetzij a) omdat de angst en de bezorgdheid over de toekomst zullen blijven toenemen en emotionele overreacties daardoor waarschijnlijker zullen worden (zie hierboven), hetzij b) omdat overeenkomstige artiesten/spelers/toeschouwers rekening zullen moeten houden met vijandigheid, hetzij c) omdat evenementen bijzonder belangrijk zullen worden als een plaats voor politieke rally's:c) omdat evenementen een bijzondere betekenis krijgen als plaatsen voor politieke demonstraties (voorbeeld: bij een EuroLeague-basketbalwedstrijd in Litouwen tussen Žalgiris Kaunas en Rode Ster Belgrado braken rellen uit omdat Servische spelers weigerden een "Stop War"-spandoek te dragen).
Wat moet er evenement overstijgend worden gepland?
Een deel van de kwestie van "vijandigheid" is dat Corona ook in de digitale media heeft geleid tot een toename van desinformatiecampagnes en oproepen tot geweld. Het gevaar van het bewust en opzettelijk of onbewust verspreiden van valse feiten, gemanipuleerde informatie of geruchten is aanzienlijk toegenomen. Zelfs de zogenaamde "deepfakes" (manipulaties in de media) nemen aanzienlijk toe.
Bovendien is er een groeiende bereidheid om personen en hun gezinnen te bedreigen door middel van "huisbezoeken" (zoals de zogenaamde "fakkeltochten"). Zo moet worden verwacht dat (ster)spelers die, hun transfer naar een andere club aankondigen, of die in een beslissende wedstrijd een strafschop missen, het slachtoffer kunnen worden van navenante persoonlijke vijandigheid en bezoeken thuis. Daarom moeten clubs, managers en spelers worden gesensibiliseerd.
Het belangrijkste lijkt echter het besef te zijn dat de huidige verschijnselen juist geen "op zichzelf staande gebeurtenissen" zijn die beperkt zouden kunnen worden tot bepaalde soorten gebeurtenissen of enkele leeftijdsgroepen of mensen met bepaalde achtergronden. Het zijn veeleer transnationale tendensen die de samenleving als geheel beïnvloeden.
Daarom moet dit onderwerp niet alleen op het niveau van de operationele, concrete uitvoering in verband met evenementen (clubs, organisatoren van concerten, maar ook fanclubs enz.) aangepakt worden maar zeker ook op het niveau van (sport)bonden en de politiek.
De gesprekken met VfL Bochum en andere organisatoren om de huidige situatie te analyseren werden gevoerd door Dr. Johannes Wamser.
